Người phát ngôn Bộ Ngoại giao (tiếng Anh là Foreign Ministry Spokesperson, spokesman, or spokeswoman) là vị trí trong Bộ Ngoại giao để phát biểu thay mặt cho quốc gia mình về những vấn đề đối ngoại. Đây được coi là những phát ngôn chính thức đại diện cho quốc gia, thể hiện quan điểm, lập trường, cách xử lý, chủ trương chính sách của quốc gia, bảo vệ được quyền và lợi ích chính đáng của quốc gia mình và phù hợp với luật pháp quốc tế. Hình thức hoạt động của Người phát ngôn Bộ ngoại giao là định kỳ tổ chức Họp báo nhằm nêu quan điểm, giải toả sự quan tâm của báo chí hay cộng đồng quốc tế. Ngoài ra, Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao có nghĩa vụ phát biểu thay mặt cho Bộ Ngoại giao trên các phương tiện thông tin đại chúng, trong các cuộc họp báo khác về những chính sách đối ngoại quan trọng của quốc gia.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng

Cụ thể ở Việt Nam, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam là Vụ trưởng Vụ Thông tin Báo chí Bộ Ngoại giao; Tổ phát ngôn là một đơn vị thuộc Vụ có chức năng chính là dự thảo, chuẩn bị những nội dung trả lời của Người phát ngôn. Những nội dung người phát ngôn trả lời thường liên quan đến những vấn đề dư luận quan tâm như bảo hộ công dân, chính sách xuất nhập cảnh, chính sách đối với người nước ngoài, thái độ của Việt Nam liên quan đến các sự kiện quốc tế lớn, nhạy cảm nhự chiến tranh, xung đột trên thế giới, căng thẳng hạt nhân, những điểm nóng tranh chấp theo luật pháp quốc tế. Ngày nay, với sự mở rộng của lĩnh vực đối ngoại, nội dung trả lời của người phát ngôn ngày càng mở rộng, bao gồm những vấn đề ngoài khuôn khổ thông tin từ Bộ Ngoại giao, như bảo vệ môi trường, tôn giáo, những câu hỏi liên quan đến du lịch, dịch bệnh, an ninh quốc phòng các vấn đề xã hội khác. Vì vậy công tác phát ngôn Bộ Ngoại giao bao gồm việc tiếp thu, hấp thụ nhiều thông tin, trong đó có những vấn đề vượt khỏi khuôn khổ lĩnh vực đối ngoại. Dù thể hiện nội dung như thế nào, nguyên tắc cao nhất đối với Người phát ngôn Bộ Ngoại giao khi thể hiện trước báo giới và truyền đi khắp thế giới đó là phản ánh lập trường chính thức một cách trung thực tuyệt đối và bảo vệ lợi ích tối  cao của quốc gia. Trong Bộ Ngoại giao Việt Nam,

Vụ Thông tin Báo chí Bộ Ngoại giao cùng các tùy viên báo chí, phóng viên nước ngoài làm việc tại Phú Yên năm 2021

Vụ Thông tin Báo chí đã được thành lập từ năm 1946. Qua hơn 75 năm hoạt động, Vụ Thông tin Báo chí luôn đảm nhiệm xuất sắc vai trò Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao. Với vai trò này, Vụ Thông tin Báo chí là kênh thông tin đối ngoại quan trọng, đưa quan điểm chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước đến gần với người dân, cơ quan báo chí báo chí, truyền thông trong nước và quốc tế.

Hoàng Thịnh